Cel oceny oraz jej wpływ na uczenie się

Carr (2006) wyróżnia kilka celów oceny uczniów (studentów):

• dostarczenie uczniowi informacji zwrotnej na temat jego uczenia się i postępów,

• dostarczenie informacji zwrotnej nauczycielowi pod kątem efektywności uczenia i planowania programu nauczania,

• przekazanie informacji na temat uczenia się i postępów ucznia rodzicom, opiekunom i dyrekcji szkoły,

• uzyskanie oficjalnych certyfikatów, potwierdzenie kwalifikacji i akredytacja osób i instytucji,

• ocena systemu edukacji poprzez publiczną odpowiedzialność instytucji i nauczycieli.

Elementy i formy oceny wpływają na proces uczenia się jako ukryty program nauczania: ocenianie wpływa na środowisko uczenia się.

Różne formy oceniania i ich wpływ na proces uczenia się

Wśród form oceniania możemy wyróżnić:

• samoocenę, ocenę przez kolegów, ocenę grupową, ocenę przez nauczyciela,

• ocenianie ilościowe (testowanie i obliczanie) i jakościowe,

• różne rodzaje informacji zwrotnej (wystawianie stopni, komentarze).

Ocena uczenia się i ocena dla uczenia się

Ocena zawsze wpływa na proces uczenia się, nie zależnie od tego, czy mówimy o ocenie samego uczenia czy ocenia dla uczenia. Ocena uczenia się skupia się na odpowiedzeniu na pytanie, ile uczeń nauczył się w danym czasie. Ocena dla uczenia się odpowiada na pytanie w jaki sposób wykorzysta ocenianie do wsparcia zdobywania wiedzy i umiejętności przez uczniów (Zobacz: Rick Stiggins 2004).

Grupa Reformatorów Oceny (ang. The Assessment Reform Group) (2002) definiuje ocenę jako "proces poszukiwania i interpretowania dowodów przez uczniów i ich nauczycieli celem podjęcia decyzji dotyczącej umiejscowienia ucznia w ich procesie uczenia się, wskazania dokąd powinni zmierzać i jak najlepiej tam dotrzeć"

Ocena uczenia się:

• Ustalony z góry cel,

• Artefakty są także ustalone (narzucone) i punktowane,

• Zorganizowana przez nauczyciela,

• Podsumowująca (przeszłość do teraźniejszości),

• Skupiająca się na instytucji,

• Wymaga motywacji zewnętrznej.

Ocena dla uczenia się:

• Cel podlega negocjacji,

• Artefakty są wybierane, informacja zwrotna dla ucznia,

• Organizowana przez ucznia,

• Kształtująca (teraźniejszość - przyszłość),

• Skupiająca się na uczniu,

• Wymaga wewnętrznej motywacji.

Cechy oceniania uczenia się przy pomocy ePortfolio

Aby lepiej zilustrować ocenę poprzez ePortfolio, zestawimy tę metodę z e-testami, jako jedną z formą oceniania przy pomocy technologii. Ocenianie przy pomocy testów wykonywanych na komputerze i przesyłanych przy pomocy Internetu umożliwia ocenę odpowiedzi także w sposób automatyczny (wg. Hornung-Prähauser, Veronika / Geser, Guntram / Hilzensauer, Wolf / Schaffert, Sandra (2007): Didaktische, organisatorische und technologische Grundlagen von E-Portfolios und Analyse internationaler Beispiele und Erfahrungen mit E-Portfolio-Implementierungen an Hochschulen. Salzburg. URL: http://edumedia.salzburgresearch.at/images/stories/e-portfolio_studie_srfg_fnma.pdf) [aktualizacja 09.09.2018: oto nowy adres źródła (PDF)].

Ocena ePortfolio wydaje się bardzo złożona. Przygotowanie oceny zabiera wiele czasu, gdyż obejmuje ono całość uczenia. W przeciwieństwie do testów on-line, wykorzystywanych zwykle do oceny dużej liczby uczniów, przygotowanie e-oceny ePortfolio zajmuje zwykle mniej czasu (przeważnie wykorzystywane jest do oceny mniejszej liczby uczniów). Tak czy inaczej, wysiłek ze strony egzaminatora jest znaczny.

Podczas kiedy ocena ePortfolio skupia się na portfolio prezentacyjnym lub też na przedstawieniu ePortfolio przez ucznia, testowanie pozwala na wykorzystanie pytań wielokrotnego wyboru, ćwiczeń w sieci czy symulacji komputerowych (np. symulator lotów). W rezultacie oceniany materiał i kryteria oceny są różne: wszystko, co dokumentuje indywidualny proces uczenia się może zostać wykorzystane jako element oceny - oceniany artefakt, na przykład zadanie domowe (wraz z naniesionymi przez nauczyciela poprawkami), dziennik czy wyniki pracy grupowej. Przy ocenianiu ePortfolio pod uwagę brany jest bardziej zróżnicowany materiał: cele uczenia się, plany, artefakty (takie jak certyfikaty i prace), refleksje na temat uczenia się, wygląd, prezentacja i komentarze innych. Dodatkowo samo zaprezentowanie ePortfolio może zostać także ocenione.

Test online ocenia poprawność i dokładność odpowiedzi (test wielokrotnego wyboru, zadania typu "przeciągnij i upuść"). Kryteria oceny ePortfolio obejmują szersze spektrum. Akcent położony jest na kompetencjach i powinien uwzględniać indywidualne podejście (subiektywne elementy oceny), zorientowane na konkretną osobę. Jak wspomniano powyżej, w przypadku wykorzystywania oceny przy pomocy  ePortfolio, na podstawie kryteriów i celów ustanawianych na poziomie klasy, kryteria obiektywne także mają zastosowanie.

Podczas kiedy ocenianie materiałów przy pomocy testów komputerowych jest szybkie i obiektywne, w przypadku wykorzystania ePortfolio - jest złożone i subiektywne. Wreszcie, ocena zachowania ucznia może zostać opisana jako pasywne absorbowanie wiedzy do przetestowania online, zaś w przypadku ePortfolio - jako aktywne i nastawione na autorefleksję.

Zestawienie tych dwóch skrajnych przykładów form oceniania pokazuje jasno, że ocena przy pomocy  ePortfolio pozwala na podejście do ucznia bardziej holistyczne, indywidualistyczne i wspierające uczenie się. 

Z perspektywy oceniania, cel  ePortfolio jest jasny: istnieje istnieje pewna liczba czynności i osiągnięć, które nie mogą zostać właściwie ocenione przy pomocy testów 

(McCusker, Pead & Ridgway, 2006 Report 10: Literature Review of e-asessement. Bristol: Future Lab).